Niewolnictwo w starożytności: nauczanie św. Pawła czy relatywizacja Ewangelii?
Zarys treści
Podcast o. Jakuba Waszkowiaka, zaprezentowany na łamach portalu Gość Niedzielny (13 czerwca 2025), podejmuje temat rzekomego przyzwolenia św. Pawła na niewolnictwo oraz historycznego kontekstu tej instytucji. W odcinku rozważane jest pytanie, czy zachowawcze stanowisko Apostoła wynikało z czasów, w których żył, czy też można je interpretować inaczej – jako subtelną krytykę bądź powolne przygotowanie gruntu pod zniesienie niewoli człowieka nad człowiekiem.
Mistyfikacja i relatywizacja doktryny przez współczesną narrację
Artykuł wychodzi sensus stricte z błędnego założenia, jakoby św. Paweł miał „zgadzać się na niewolnictwo”, sugerując (z ducha posoborowego) zamiar usprawiedliwienia lub modernistycznej reinterpretacji autentycznej Tradycji katolickiej poprzez pryzmat XX-wiecznych koncepcji społecznych. Podejście to stoi **w jawnej sprzeczności** z właściwie rozumianą teologią katolicką sprzed 1958 roku oraz niezmiennością Magisterium Kościoła Chrystusowego.
W rzeczywistości bowiem, zarówno Pismo Święte jak i Tradycja apostolska nie uznają żadnych form zniewolenia sprzecznych z godnością osoby ludzkiej stworzonej na obraz Boga – choć dopuszczają istnienie struktur społecznych typowych dla danego etapu rozwoju cywilizacyjnego bez dokonywania natychmiastowego przewrotu rewolucyjnego (status quo socialis). Niemniej jednak wszelka próba obrony tzw. emancypacji bez odniesienia do nadrzędności prawa Bożego prowadzi do wypaczenia sensu Ewangelii.
Bo takie były czasy? A może było zupełnie inaczej?
Tak postawione pytania ułatwiają czytelnikowi poruszanie się po płaszczyźnie subiektywnej oceny dziejów kosztem prawdy obiektywnej i wiecznie aktualnej zasady: Chrystus jest Panem wszystkich ludzi i społeczeństw (Christus Rex). Każda forma analizy zawieszona jedynie „nad historycznym kontekstem” staje się relatywistyczna – nie zaś katolicka sensus strictissimus.
Nauka Kościoła o niewolnictwie: akceptacja czy tolerancja?
Rozpatrując kwestię niewolnictwa *z perspektywy wiary katolickiej wyznawanej integralnie*, należy uwypuklić jasno określone granice:
- Papieże epoki patrystycznej i średniowiecznej jednoznacznie zakazywali traktowania istot ludzkich jako rzeczy.
- Powszechność stosunku służebnego wynikała ze struktury upadłego świata (ordo peccati originis) – lecz Kościół nigdy nie aprobował nadużyć wobec godności osoby; przeciwnie: ochrzcił zarówno panów jak i sługi nakładając im obowiązki sumienia względem siebie nawzajem według Listu do Filemona.
- Kanon 67 Soboru Nicejskiego II jasno głosi: „Nie wolno chrześcijanom mieć innych chrześcijan jako niewolników przeciw ich woli.”
- Papież Pius II potępił handlowanie ochrzczonymi oraz przymuszanie kogokolwiek do pozostawania w stanie niewoli po chrzcie.
- Bulla Sublimis Deus papieża Pawła III (1537): „Indianinów… za ludzi uważać należy… wolnymi są…” — dokument ten potwierdza powszechną naukę starszą niż sama nowożytność.
Tymczasem artykuły utrzymane w duchu posoborowym bagatelizują ten fakt bądź ograniczają go do sfery 'historycznych niuansów’, redukując rzeczywistą walkę Kościoła o sprawiedliwość społeczną do roli biernego obserwatora przemian dziejowych — co jest rażącym przekłamaniem historii zbawienia.
Błędy hermeneutyki ciągłości wobec nauki apostolsko-patrystycznej
Konsekwentna analiza wykazuje, iż **nowatorskie interpretacje** typu:
„Paweł nie walczył otwarcie z niewolnictwem, bo taki był świat”
stanowią jaskrawy przejaw błędnej hermeneutyki ciągłości odrzuconej przez integralną teologię katolicką. Apostoł Narodów naucza zgodnie z jednym celem – podporządkować każdą relację społeczną panowaniu Chrystusa Króla (Regnum Christi Socialis):
„Nie masz Żyda ani poganina…, nie masz wolnego ani niewolonego” (Gal 3,28)
.
To przesłanie oznacza de facto duchowe braterstwo wszystkich ochrzczonych oraz ich równorzędność przed Bogiem — nawet jeśli warunki doczesne jeszcze tego nie odzwierciedlają całkowicie.
Zatem błędne są wszelkie sugestie jakoby święty Paweł legitymizował instytucję permanentnego zniewolenia; on ją raczej przemieniał od środka duchem miłości chrystusowej („Będziecie sługami jedni drugim” [por. Ef 6]).
Spojrzenie statystyczno-historyczne vs prawo Boże
Podejmując analizę ilościową oraz jakościową tekstów Nowego Testamentu:
- Spośród ponad setki odniesień do statusu społecznego (’niewola’, 'służba’), wszystkie podporządkowane są osobistej odpowiedzialności moralnej chrześcijanina względem bliźnich.
- Tendencje XIX-XX wieku mające na celu laicyzację walk przeciwko zniewalaniu osób często kończyły się masowymi nadużyciami przeciw samemu życiu ludzkiemu („rewolucje”, „reformacje”). Tymczasem tylko pełnia Ewangelii pozwala zrozumieć prawdziwy sens wolności — czyli posiadania duszy nieskrępowanej grzechem (libertas filiorum Dei – wolność dzieci Bożych).
- Prawa człowieka post-Soboru Watykańskiego II zostały oderwane od Dekalogu; tymczasem autentyczna tradycja Kościoła zawsze przedkłada prawa Boga nad wszelkie konstrukty świeckiego państwa!
Krytyka oczekiwań antyklerykalnych i laickich wobec „win duchownych”
Nie sposób pominąć prób narzucania fałszywego paradygmatu winy kapłanów dawnych epok: każde oskarżenie kierowane pod adresem hierarchii winno być oceniane zgodnie ze stanem faktycznym tamtych czasów i niezbywalnym celem działania Kościoła — prowadzeniem dusz ku zbawieniu poprzez sakramenta sanctissima.
Uleganie żądaniom samosądowym wynikającym ze świeckich rewolucji prowadzi zawsze ku chaosowi moralnemu (porównaj Rewolucję Francuską lub Bolszewików Rosji). Duchownych “antykościoła” posoborowego należy demaskować publicznym wskazaniem odstępstw od depozytu wiary oraz otwartym sprzeciwem wobec herezji modernistycznych – nigdy jednak nie szukać odwetu poza prawdziwie kościelnymi procesami kanonicznymi!
Zakończenie: Spojrzenie integralne kontra relatywizacja historiozbawcza
Wnioski przedstawione przez twórcę podcastu rozmijają się diametralnie z nauką wiecznie młodego Magisterium Katolikorum sprzed 1958 r.:
Nigdy żaden Papież wierny depozytowi Objawienia NIE aprobował personalizacji krzywd społecznych ani ich sankcjowania dekretami partykularnymi!. Próby reinterpretacji działań świętego Pawła poprzez filtr późniejszych ideologii humanistycznych stanowią naruszenie reguły lex credendi – lex orandi (prawo modlitwy kształtuje prawo wiary).
Jedynym fundamentem trwałego odejścia od wszelkiego ucisku może być tylko oddane panowanie Chrystusa nad jednostkami i narodami (“Oportet illum regnare!”/“Trzeba by On królował!”). Każda inna droga będzie prowadzić albo ku anarchii albo ku nowoczesnemu totalitaryzmowi oderwanemu od Prawa Bożego.
Za artykułem: (biblia.wiara.pl) Św. Paweł zgadzał się na niewolnictwo?
Data artykułu: 13.06.2025
