Portal PAP (21 maja 2025) relacjonuje obszernie uroczystości ku czci św. Jana Teologa, zorganizowane przez tzw. Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny w monasterze Zwiastowania Najświętszej Marji Panny w Supraślu koło Białegostoku. Wydarzenie to, prowadzone pod przewodnictwem „biskupa” Andrzeja supraskiego, koncentrowało się wokół XIX-wiecznej cerkwi św. Jana Teologa – patrona tejże świątyni i głównego powodu dorocznych obchodów (21 maja). Autor podkreśla historyczne znaczenie miejsca, jego losy podczas okupacji sowieckiej i niemieckiej oraz odbudowę po zniszczeniach wojennych; wspomina również o współczesnej działalności kulturalnej klasztoru (Muzeum Ikon, Akademia Supraska), a także renowacje cerkwi zakończone jej ponownym „wyświęceniem” w 2017 roku.

Artykuł tworzy narrację przychylnego uznania dla samych uroczystości prawosławnych oraz historii tego miejsca jako rzekomo istotnego dziedzictwa duchowego i narodowego dla Polski. Tymczasem już samo bezrefleksyjne prezentowanie tych treści sugeruje nieuprawnione zrównywanie prawowitej Tradycji katolickiej ze schizmatyckimi praktykami prawosławia.

Usprawiedliwianie schizmy pod pozorem tradycji historycznej

W całej relacji przebija się mylna teza o równorzędności wspólnoty prawosławnej wobec Kościoła katolickiego, co jest sprzeczne z nauczaniem niezmiennej wiary katolickiej wyznawanej integralnie. Ecclesia sancta catholica apostolica romana – jedyny depozytariusz Objawienia Bożego, poza którym nie ma zbawienia („Extra Ecclesiam nulla salus”, Sobór Florencki, 1439). Prezentowanie supraskich uroczystości jako wydarzenia duchowo doniosłego stanowi de facto akceptację trwania w schizmie odłączonej od widzialnej Jedności Kościoła Chrystusowego.

Trudno znaleźć choćby marginalną wzmiankę o tym, że każdy akt kultu sprawowany poza łonem Kościoła katolickiego – szczególnie przez wspólnoty będące owocem schizmy Wielkiej Schizmy Wschodniej (1054 r.) – jest obiektywnie nieważny i obraża Boga poprzez trwanie w nieposłuszeństwie względem autorytetu następców Świętego Piotra (por. encyklika „Mortalium animos” Piusa XI).

Podkreślając datę powstania cerkwi Jana Teologa czy status Supraskiej Ławry jako „pomnika historii”, tekst buduje iluzję godności eklezjalnej tamtejszych struktur. Próżno szukać tu przypomnienia niewygodnego dla środowisk posoborowych faktu: wszelka tak zwana sukcesja apostolska na Wschodzie uległa zerwaniu w momencie oficjalnego odłączenia od Rzymu; wszelkie sakramenty udzielane przez tamtejszych „duchownych” są więc przynajmniej moralnie nieskuteczne (sine fructu salutari), jeśli nie wręcz nieważne – zależnie od spełnienia formalnych warunków intencji i materii.

Zacieranie granic między Prawdą a błędem: niebezpieczeństwo relatywizmu

Tekst przemilcza doktrynalne konsekwencje publicznego promowania wydarzeń prawosławnych na ziemiach polskich – dawnym przedmurzu Rzymu. Przywoływanie nazw apostołów („św. Jan Teolog”), honorowanie ich na sposób charakterystyczny dla liturgii wschodniej (Liturgia św. Jana Chryzostoma) bez jednoczesnej krytyki stanu rozdzielenia jawi się jako forma relatywizowania dogmatu o jedyności Kościoła katolickiego. Praktyka ta została jednoznacznie potępiona przez Magisterium jeszcze przed erą modernistycznych nowinek: Leon XIII mówił bowiem jasno („Satis cognitum”, 1896): Civitas Dei una est; extra eam nemo salus habet. [Miasto Boże jest jedno; poza nim nikt zbawiony być nie może].

Zamiast upominać błądzących lub wskazywać drogę pojednania poprzez powrót do pełni prawdy katolickiej („unitas fidei et communio sub Petro et successoribus eius”), tekst poprzestaje na naturalistycznym uznaniu prawa do własnej „tradycji”. To powielanie tragicznych błędów ekumenizmu i demokratyzacji objawiającej się po Vaticanum II, które już encyklika Piusa XI stanowczo potępiała jako zgubne złudzenie:

„Dlatego też żadna inna religia oprócz tej jednej [katolickiej] nigdy przez Boga ani nie została ustanowiona ani też za równą uważana być nie może.” („Mortalium animos”, 1928)

Spojrzenie społeczne: gloryfikacja zabytku zamiast troski o porządek Boży

Narracja artykułu gloryfikuje materialne aspekty związane z monasterem: współcześnie działa tu Muzeum Ikon oraz Akademia Supraska…, jak gdyby funkcjonowanie takich instytucji posiadało jakikolwiek wymiar nadprzyrodzony bez zakorzenienia ich we właściwej hierarchii sakralnej ustanowionej przez Chrystusa Pana.

Skupienie na odbudowie czy restauracji cerkwi pomija zupełnie fakt znieważania Najświętszego Sakramentu poprzez sprawowanie „liturgii” oddzielonej od Wiecznej Ofiary Mszy Świętej odprawianej zgodnie z rytem rzymskim (porównaj instrukcję papieską Benedykta XIV „Allatae sunt”). Sprowadza to kategorię miejsc kultu do roli muzealiów lub atrakcji turystycznych – co należy uznać za deprecjację porządku nadprzyrodzonego wobec porządku świeckiego (ordo temporalis praeponitur ordini supernaturali, czyli: porządek doczesny zostaje postawiony ponad wiecznym).

Nie mniej problematyczny jest brak odniesienia do społecznego panowania Chrystusa Króla nad światem ziemskim i publicznym obowiązkiem podporządkowania państwa polskiego zasadom Ewangelii przekazanej integralnie wyłącznie przez Kościół katolicki – postulatu stale obecnego choćby w encyklice Piusa XI „Quas primas”.

Pseudo-eklezjalność struktur posoborowych i milcząca akceptacja błędów

Tekst używa określonych tytułów typu biskup supraski Andrzej, co maskuje realność sytuacji polegającej na tym, że osoby te pozostają poza widzialną jednością Mistycznego Ciała Chrystusa (Catholicam Ecclesiam extra sunt). Nieprawdziwe jest narzucane implikowanie, by prawo cywilne czy nowe statusy własnościowe legalizowały stan faktyczny schizmatu.

Od lat dziewięćdziesiątych cały klasztor znajduje się we władaniu Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego; naturalizacja tego faktu ukazuje niestety triumf laicyzmu oraz zaniku troski o rzeczywistą misję reewangelizacji lub reintegracji błądzących braci według nakazu Boskiego Zbawcy: Ite ad omnes gentes… docete eos servare omnia quaecumque mandavi vobis. [Idźcie do wszystkich narodów… nauczajcie je zachowywać wszystko, cokolwiek wam przykazałem].

Przemilczenie konieczności modlitwy za powrót schizmatyków do widzialnej jedności Katolickiego Kościoła oraz milcząca afirmacja będących następstwem politycznych kompromisów realiów własnościowych świadczą o głęboko zakorzenionym fałszywym irenizmie.

Niezachwiana doktryna: tylko powrót do pełni wiary daje życie wieczne

Rzetelność historyczna wymaga jasno stwierdzić: wszelkie panegiryki skierowane ku strukturom oderwanym od Stolicy Apostolskiej winny być zawsze opatrzone ostrzeżeniem przed zgubnymi skutkami trwania w błędzie oraz przypomnieniem słów św. Cypriana z Kartaginy:

„Nie może mieć Boga za Ojca ten, który nie ma Kościoła za Matkę.”
(De unitate Ecclesiae catholicae)

Wszelkie przejawy pobożności ludowej mniejszości prawosławnej należy oceniać wyłącznie przez pryzmat potrzeby ich naprowadzenia na drogę pokuty i pełnej komunii ze Stolicą Piotrową według stałego nauczania przedsoborowego Magisterium.

Summa summarum: Relacjonowanie takich inicjatyw bez elementarnej krytyki lub wezwania do autentycznej konwersji skutkuje pogłębianiem zamieszania wiernych oraz zamazywaniem fundamentalnych granic rozgraniczających światłość Ewangelii od ciemności błędu (Lux vera ab umbris falsitatis distincta sit semper!; Niech światło prawdy będzie zawsze oddzielone od cieni fałszu).

Ostatecznie Królowanie Chrystusa nad Polską wymaga jasnego głosu sprzeciwu wobec promocji schizmatu nawet pod płaszczykiem ochrony dziedzictwa narodowego czy tradycji lokalnej.