Redukcja przesłania biblijnego do zrelatywizowanych „odcieni emocji”

Portal Gość Niedzielny relacjonuje kolejny odcinek podcastu prowadzonego przez Bernarda Sawickiego OSB, w którym uwagę kieruje się na istnienie „odcieni” i „kolorów” emocji w Piśmie Świętem. Akcentuje się ich wielość oraz powiązania ze współczesnymi sytuacjami życiowymi człowieka – jakoby Biblia miała być nie tylko źródłem Objawienia, lecz także przewodnikiem po subtelnych niuansach ludzkich przeżyć uczuciowych.

Psychologizacja doświadczenia religijnego jako forma relatywizacji Objawienia

Już we wstępie sam cytowany materiał sytuuje naukę Kościoła w perspektywie biblijnej korelacji z codziennością poprzez pryzmat psychologii uczuć. Sformułowania takie jak:

. Emocje też mają swoje odcienie. Biblia wie coś o tym od tysięcy lat.

stanowią próbę sprowadzenia nadprzyrodzonej treści Pisma Świętego do poziomu naturalistycznych interpretacji oraz banalizacji Misterium.

Z perspektywy wiary katolickiej wyznawanej integralnie redukowanie świętych tekstów do opisu subiektywnej palety uczuć wypacza sensus stricte (w ścisłym znaczeniu) natchnionego słowa Bożego. Tradycja Ojców Kościoła wskazywała zawsze, że Biblia zawiera niezmienną prawdę objawioną, a jej interpretacja winna dokonywać się pod asystencją Ducha Świętego i magisterium – nigdy przez filtr zmiennych nastrojów czy mód psychologicznych.

Wybitnym przykładem tej postawy są komentarze św. Augustyna („De doctrina christiana”) i św. Hieronima („Prologus Galeatus”), które jednoznacznie stwierdzają, że Pismo należy czytać secundum sensum Ecclesiae (według rozumienia Kościoła), a nie własnego uznania lub chwilowego afektu.

Błędy modernistycznej hermeneutyki: subiektywizm i antropocentryzm

Analiza poszczególnych elementów przekazu wykazuje klasyczny błąd modernistyczny polegający na przesunięciu akcentu z obiektywności Objawienia ku indywidualnym przeżyciom:

• Zastąpienie łaski uświęcającej psychologią emocjonalną: Wskazując na „kolory”, „odcienie” ciągle zmiennej natury uczuć, deprecjonuje się aksjomat łaski jako fundament naszego stosunku wobec Boga i bliźnich.
• Nadmierne upraszczanie nauczania biblijnego: Redukcja bogactwa symboliki i typologii Starego oraz Nowego Testamentu wyłącznie do funkcji terapeutycznych jest sprzeczna z całym dorobkiem egzegezy katolickiej przed 1958 rokiem.
• Kontekstualizm pastoralny kosztem prawdy dogmatycznej: Zamiast przedstawiać wymagania Ewangelii („Jeśli kto chce pójść za Mną…”), promuje się ujęcie przefiltrowane przez współczesne oczekiwania komfortu emocjonalnego.
• Brak odniesień do grzechu pierworodnego oraz konieczności pokuty: Rozważając jedynie spektrum uczuć zamiast dramatyzmu upadku człowieka i jego potrzeby odkupienia, pomija się całą istotę Ewangelii.

Prawdziwy sens lektury Pisma według Tradycji Kościoła

W świetle integralnej teologii katolickiej celem medytacji nad Biblią jest prowadzenie duszy ku zbawieniu przez poznanie prawd wiary – nie zaś pogłębianie autoanalizy duchowo-emocjonalnej czy szukanie usprawiedliwień dla drogi środka (aurea mediocritas) między cnotą a letniością.

Ojcowie Soboru Trydenckiego jasno orzekali: Sacra Scriptura non est ad privatam interpretationem trahenda; Pismo Nie może być poddane dowolnemu indywidualnemu roztrząsaniu (por. KKK 7 sesja IV). Jedynym kryterium pozostaje sens przekazany raz na zawsze przez Apostołów i ustalony przez magisterium Kościoła rzymskokatolickiego.

Podkreślano to także w encyklice Leona XIII „Providentissimus Deus”: celem biblistyki nie była introspekcja psychiczna ani dostarczanie narzędzi dla terapii osobistej – lecz ukazanie ludziom dróg zbawienia ustanowionych przez Boga.

Zasadnicza różnica: transcendencja vs immanencja doczesna

Przedstawiony sposób prezentowania historii biblijnych zamazuje granicę między transcendencją (Bóg jako absolutnie inny) a immanencją (Bóg obecny we wnętrzu świata). Tymczasem wszelkie spotkania opisane w Piśmie są przede wszystkim wydarzeniami nadprzyrodzonymi; mają wymiar metafizyczny prowadzący duszę ku Bogu Stworzycielowi – nie zaś dając gotowe rozwiązania dla codziennych dylematów uczuciowych według wzorców poradnictwa świeckiego.

Recepcja takiej filozofii skutkuje erozją świadomości grzechu ciężkiego, zanikiem ducha ofiary oraz zastąpieniem rachunku sumienia analizą stanów psychoemocjonalnych („jak mi dziś było” zamiast: „czy byłem wierny przykazaniom”). To droga szeroka ku adaptowaniu wiary do potrzeb epoki zamiast podążania ciasną drogą Krzyża określonego jednoznacznie już u Ojców pustyni:

,„Chrześcijaństwo to walka przeciwko sobie samemu aż po krew.” — św. Bazyli Wielki
(„In psalmum XXVIII”, tłum.: chrześcijaństwo to wojowanie aż po przelanie krwi własnej.)

Tendencje posoborowe utrwalające naturalizm duchowy

Podcast Bernarda Sawickiego OSB wpisuje się niestety doskonale w posoborową strategię przesuwania akcentów religijnych z rzeczywistości obiektywnej łaski na subiektywny dobrostan emocjonalno-psychiczny wierzących (co jest nurtem obficie krytykowanym choćby już u Piusa X – Pascendi Dominici Gregis).

Przykład ten pokazuje również zgubne skutki ekumenizmu praktycznego – poprzez poprzestanie na anegdotach życiowych uniwersalizujących doświadczenie religijne każdej osoby bez względu na jej stosunek do Chrystusa Króla (Dextrae et sinistrae partes confunduntur…) zatraca się misję misyjną Kościoła głoszącą społeczne panowanie Jezusa Chrystusa nad narodami wedle Quas Primas Piusa XI (1925).

Nigdzie nie pada wezwanie do podporządkowania swego życia porządkowi ustanowionemu przez Boga; przeciwnie – życie ma być ciągłym dialogiem ze swoimi emocjami przy stale otwartejj furtce drzwi bez wymagań moralnych ani formacyjnych!

Czego brakuje? Pełni nauki o cnocie mocy ducha kontra sentymentalizm nowoczesności

W dotychczasowym podejściu zupełnie pominięto tradycyjnie rozumianej walkę ascetyczną; nakreślono natomiast obraz chrześcijaństwa pozbawiony heroizmu cnoty mocy ducha („fortitudo”), która przecież jest jednym z siedmiu darów Ducha Świętego! (porównaj Leon XIII, Sapientiae Christianae).

Nie wspominając już o naczelnej roli Najświetszego Sakramentu Najdroższej Krwi Pańskiej jako źródle siły nawet wobec najtrudniejszych stanów serca ludzkiego – zgodnie z duchem doktryny eucharystycznej rozwiniętej choćby u Tomasza z Akwinu (, O sakramencie Ciała Pańskiego).

Zaniedbanie tego aspektu duchowości prowadzi prostą drogą ku protestanckiemu sentymentalizmowi lub de facto laicyzacji życia kościelnego.

Prawdziwa odpowiedź katolicka wobec pseudochrześcijańskich uproszczeń duchowych

Końcowym efektem ukazanego procesu komentowania Biblii jest faktyczna sekularyzacja myśli chrześcijańskiej przy użyciu języka pozornie ewangelicznego.
Prawda objawiona została dana raz na zawsze,
wraz ze wszystkimi wymaganiami moralnymi wynikającymi zarówno z Dekalogu jak i Kazania na Górze.
Nie można sprowadzać jej przekazu jedynie do inspirującego zestawu cytatów pasujących pod aktualne potrzeby terapeutyczne czy społeczne.

Jedynym antidotum pozostaje powrót do pełni integralności wiary:
– Posługiwanie się dokumentacją patrystyczną oraz soborową ujawniając autentyczny cel lektury Słowa Bożego;
– Odrzucenie naturalistyczno-psychologistycznych klisz dominujących dyskurs medialno-pseudoeklezjalny;
– Troska o czystość swojej duszy przed Bogiem poprzez żal doskonały,
pokutę
oraz modlitwę wynagradzając
za błędne idee szerzone publicznie.

Nemo potest duo dominos servire…(Nikt nie może dwóm panom służyć…) – czyli albo Bóg Objawiony ponad wszystko albo własne samopoczucie…

Sedewakantystyczna analiza sporządzona wedle sensus strictae fide catholicae integrae ante annum 1958.