Portal wiara.pl relacjonuje przyznanie Międzynarodowej Nagrody Literackiej im. Zbigniewa Herberta kanadyjskiej poetce Anne Carson, podkreślając jej filozoficzny sposób pojmowania poezji jako narzędzia „zapisywania ekscytacji myśleniem”. W artykule akcentowane są powiązania twórczości Carson z dialogiem ze starożytnością oraz z docenianą przez współczesną krytykę „erudycją” i „uniwersalnością”. Portal obszernie cytuje wypowiedzi zarówno samej laureatki, jak i jurorów, gloryfikując nowatorstwo formalne oraz subiektywizm przekazu. Przedstawione zostają także osiągnięcia poetki na arenie międzynarodowej oraz jej wpływ na rozwój światowej literatury.
Artykuł stanowi przykład relatywizacji znaczenia sztuki w oderwaniu od jedynego Źródła wszelkiego dobra – Boga i Objawienia, ukazując literaturę jako autonomiczne narzędzie samorealizacji człowieka.
Promocja autonomii ludzkiego rozumu ponad Objawieniem
Już sama teza przewodnia nagrodzonej autorki „Jeśli chcesz uwiecznić, zapisać lub ująć ekscytację jaką przynosi myślenie, to właśnie poezja jest najlepszym narzędziem” manifestuje radykalny antropocentryzm. W duchu integralnej wiary katolickiej wyznawanej integralnie należy podkreślić: wszelka autentyczna twórczość ludzka winna być podporządkowana Prawdzie objawionej oraz porządkowi nadprzyrodzonemu. Jak orzekł Sobór Laterański IV: „Stworzenie nie może być wywyższone ponad Stwórcę” (Creatura non potest praeferre Creatori). Tymczasem w analizowanym tekście gloryfikuje się sam akt refleksji bez odniesienia do prawdy o Bogu i ostatecznym celu człowieka.
Poezja zostaje tu sprowadzona do narzędzia kontemplacji własnych przeżyć, uczuć i procesów intelektualnych – co jawnie stoi w sprzeczności z klasycznie rozumianą rolą sztuki jako „serva religioni”, czyli służebnicy religii (por. św. Tomasz z Akwinu). Utrwalone w tradycji Kościoła przekonanie głosiło bowiem, iż piękno ma prowadzić ku Dobru i Prawdzie objawionej przez Boga; tymczasem w omawianej narracji owo zobowiązanie zostaje całkowicie pominięte.
Kult jednostki zamiast kultu Bożego
Analizując wypowiedzi poetki:
„To ważne określenie i bardzo pewna definicja własnej osoby, a ja nie uważam, że mogę zadeklarować tę pewność. Rzadko siadam do biurka z intencją pisania wiersza, zwykle moją intencją jest po prostu myślenie.”
można zauważyć charakterystyczne dla epoki posoborowej skupienie na subiektywizmie oraz indywidualistycznym podejściu do rzeczywistości duchowej („myślenie” staje się celem samoistnym). Brak tu uznania dla konieczności podporządkowania się obiektywnym normom moralnym czy dogmatycznym – co pozostaje niezgodne z niezmienną nauką Kościoła: Lex credendi statuat lex vivendi (Prawo wiary powinno wyznaczać prawo życia).
Wyrażane przez autorkę umiłowanie greckich klasyków wpisuje się we współczesny trend estetycznej fascynacji antykiem oderwanym od jego funkcji preparatio evangelica – przygotowania narodów na przyjęcie pełni Prawdy Chrystusowej. Tradycja katolicka jasno wskazuje: wszelkie cnoty pogańskie mają wartość tylko o tyle, o ile kierują ku Najwyższemu Dobru (por. św. Augustyn).
Zacieranie granicy między sacrum a profanum
Kolejne fragmenty tekstu afirmują mieszanie gatunków literackich („poezja miesza się z esejem i dramatem”) oraz podważają istnienie obiektywnego ładu estetycznego czy moralnego:
„Słowo poezja jest zbyt wąskie […] Anne Carson miesza poezję z esejem, fragmentami dramatu.”
Tym samym promowana jest tendencja charakterystyczna dla współczesnej dekadencji kulturalnej: rozmywanie granic formy i treści prowadzi do relatywizmu artystycznego analogicznego do relatywizmu dogmatycznego potępionego już przez Piusa X (Pascendi Dominici Gregis). Sztuka traci swój wymiar służebny wobec transcendencji; staje się polem dowolnych eksperymentów formalnych pozbawionych zakorzenienia w prawdzie.
Pseudouniwesalizm a rzeczywista misja kultury chrześcijańskiej
Narracja jury konkursowego wynosi Carson na piedestał rzekomego uniwersalizmu:
„poszerza granice innych języków niż ten, w którym pisze”, „tworzy historię ludzkości, wielkie archiwum człowieczeństwa”.
Jednakże kultura chrześcijańska nigdy nie pojmowała uniwersalizmu jako zdolności swobodnego żonglowania wszystkimi dziedzictwami świata według upodobania jednostki; przeciwnie – za wzór stawiano harmonijne podporządkowanie wszystkich dzieł ludzkich panowaniu Jezusa Chrystusa („Instaurare omnia in Christo”, św. Pius X).
Współczesne próby budowy „archiwum człowieczeństwa” poza kontekstem Objawienia są efemeryczne; kończą się triumfem pychy rozumu nad pokorną mądrością Krzyża (Nisi Dominus ædificaverit domum… — Jeśli Pan domu nie zbuduje… Ps 127). Tak zwany uniwersalizm pozbawiony fundamentu Bożego prowadzi jedynie do pogłębiania zamętu aksjologicznego.
Podsumowanie błędów doktrynalnych artykułu i środowisk go promujących
Tekst portalu wiara.pl oddaje hołd fałszywej idei autonomii sztuki oraz promocji indywidualistycznej wizji twórczości oderwanej od wiecznie obowiązujących prawd katolickich:
- Zanegowanie roli sztuki jako drogi prowadzącej ku Bogu;
- Kult samorefleksji ponad adoracją Stworzyciela;
- Relatywizacja wartości estetycznych poprzez mieszanie form;
- Pseudouniwesalizm usuwający społeczne królowanie Chrystusa.
Niepodobna milczeć wobec tego rodzaju deformacji myśli kulturalnej – stanowią one owoc systematycznej laicyzacji społeczeństw Zachodu oraz świadectwo kryzysu posoborowego modernizmu artystycznego.
Sine Deo omnis labor irritus est — Bez Boga każda praca daremna.
Za artykułem:
Poezja pozwala ująć ekscytację, jaką przynosi myślenie (kultura.wiara.pl)
Data artykułu: 11.06.2025
