Portal Tygodnik Powszechny (08.09.2025) relacjonuje przebieg Tygodnia Polskiej Kultury na Wystawie Światowej Expo 2025 w Osace, eksponując pawilon odwiedzany przez 5-6 tysięcy osób dziennie. Główną osią narracji jest instalacja „Przednówek” autorstwa Urszuli Zajączkowskiej – botaniczki i poetki – prezentująca „przemianę i to, co dzieje się w naturze pomiędzy porami roku” poprzez zasuszone rośliny zatopione w żywicy. W programie znalazły się również występy jazzowe, muzyka elektroniczna pod szyldem festiwalu Unsound, współczesna poezja oraz malarstwo. Całość określona została jako „osobista opowieść o zmaganiu się z upływem czasu i koniecznością nieustannych pożegnań”.
Naturalistyczna redukcja transcendencji do biologicznego cyklu
Instalacja Zajączkowskiej stanowi symptomatyczny przykład modernistycznego immanentyzmu, gdzie sacrum zostaje zredukowane do przemijających procesów natury. Jak zauważa portal, „nie ma tu intensywnie kolorowych kwiatów ani soczystych, wiosennych liści” – celowe pominięcie pełni życia na rzecz „przekwitania, obumierania” demaskuje teologiczny defekt całej koncepcji. Wbrew philosophia perennis, która w przyrodzie widziała vestigia Dei (ślady Boga), tutaj natura zostaje absolutyzowana jako samowystarczalny byt, co Pius IX potępił w Syllabusie (pkt 1: „Bóg jest identyczny z naturą rzeczy”).
„»Przednówek« jest osobistą opowieścią o zmaganiu się z upływem czasu i koniecznością nieustannych pożegnań”
Ta deklaracja odsłania brak nadprzyrodzonej eschatologii. Gdzie jest miejsce na novissima – śmierć, sąd, niebo, czyściec, piekło – które stanowią jedyne prawdziwe rozwiązanie dramatu przemijania? Św. Augustyn w „Wyznaniach” pisał: „Niespokojne jest serce nasze, dopóki w Tobie nie spocznie” (I,1), podczas gdy tu proponuje się kontemplację bezcelowego cyklu biologicznego jako odpowiedź na ludzki lęk przed śmiercią. To jawna herezja potępiona przez Piusa X w „Lamentabili” (pkt 58): „Prawda zmienia się wraz z człowiekiem, ponieważ rozwija się wraz z nim”.
Kultura bez Krzyża: Jazz i poezja w służbie autoreferencyjności
Wybór artystów uczestniczących w programie (Aga Derlak, Maciej Obara, Dominik Wania) oraz poetów (Jacek Dehnel, Jakub Kornhauser, Barbara Klicka) odsłania kolejną warstwę problemu. Jak zauważył Pius XI w „Quas primas”, gdy usunie się Chrystusa Króla z życia publicznego, kultura degeneruje się do „płomieni wzajemnej nienawiści i wewnętrznej niezgody”.
Festiwal Unsound – znany z eksperymentów łączących muzykę z okultystycznymi wizualizacjami – otrzymuje bezkrytyczną promocję. Tymczasem już w 1864 r. Syllabus ostrzegał przed „stowarzyszeniami tajnymi” (pkt IV) i „błędami współczesnego liberalizmu” (pkt X), które właśnie poprzez sztukę wprowadzają relatywizm. Wiersze wspomnianych poetów (np. erotyki Dehnela czy postmodernistyczne eksperymenty Kornhausera) często jawnie sprzeciwiają się katolickiej etyce, czego portal nie kwestionuje, łamiąc zasadę modus narrandi (sposób opowiadania) właściwego prawowitej krytyce kulturowej.
Edukacyjna zdrada: Studenci jako przewodnicy po antykulturze
Szczególnie jaskrawy jest fakt, że po pawilonie „oprowadzają studenci japonistyki z pięciu polskich uczelni”. Młodzież formowana na państwowych uniwersytetach – będących przyczółkami laicyzmu od czasów Komisji Edukacji Narodowej – zostaje wciągnięta w promocję projektu głęboko sprzecznego z ratio studiorum katolickiej edukacji. Pius XI w „Divini illius Magistri” podkreślał, że „wychowanie należy przede wszystkim do Kościoła”, podczas gdy tu obserwujemy klasyczny przykład „neutralności światopoglądowej” potępionej w Syllabusie (pkt 47: „najlepsza teoria społeczeństwa cywilnego wymaga, aby szkoły ludowe były całkowicie wolne od władzy Kościoła”).
Milczenie o źródłach: Gdzie jest kultura katolickiej Polski?
Najcięższym zarzutem jest całkowite przemilczenie dziedzictwa katolickiego. W programie brak:
– Muzyki sakralnej (Penderecki, Górecki, Bacewicz)
– Poezji zakorzenionej w transcendentnym doświadczeniu (Norwid, Kasprowicz, Staff)
– Malarstwa odsłaniającego duchową głębię (Matejko, Wyspiański, Malczewski)
Zamiast tego otrzymujemy „przednówek” – kulturę w stanie agonii, pozbawioną życiodajnego soku wiary. To spełnienie proroctwa Piusa XII: „Grzech wieku dwudziestego to utrata poczucia grzechu”. Pawilon przypomina świecki mauzoleum, gdzie zamiast relikwii świętych wystawiono zasuszone rośliny – symbol cywilizacji odciętej od łaski.
Ton narracji: Estetyzacja pustki
Język reportażu („duża wrażliwość i konsekwencja”, „energia studentów”) odsłania modernistyczne uwielbienie dla formy pozbawionej treści. Jak zauważył św. Pius X w „Pascendi”, moderniści „estetyzują religię”, redukując ją do subiektywnych doznań. Tu mamy paralelę: kulturę sprowadzoną do zmysłowych wrażeń („delikatnie poruszająca się” instalacja), bez odniesienia do obiektywnych wartości. Brakuje nawet próby postawienia pytania: Cui bono? Komu służy ta promocja dekadenckiej sztuki w kraju, gdzie katolicy stanowią 90% populacji?
Zatrute źródło: Tygodnik Powszechny jako tuba modernizmu
Nieprzypadkowo inicjatywa wyszła z kręgów związanych z tym pismem. Już w latach 50. XX w. „Tygodnik” promował tzw. „katolicyzm otwarty”, będący w istocie furtką dla neo-modernizmu. Publikowanie wierszy Zajączkowskiej – która w wywiadach głosi panteistyczne tezy o „jedności człowieka z przyrodą” – potwierdza, że mamy do czynienia z kontynuacją tej samej antykatolickiej linii, tyle że dziś już bez żadnych hamulców doktrynalnych.
W świetle encykliki „Quas primas” Pawilon Polski w Osace stanowi modelowy przykład społeczeństwa, które „wyrzekło się panowania Chrystusa”, co Pius XI nazwał „główną przyczyną nieszczęść trapiących ludzkość”. Dopóki kultura nie uzna publicznego panowania Chrystusa Króla, pozostanie jedynie „przednówkiem” – jałową ziemią niezdolną wydać plonu wieczności.
Za artykułem:
Polska kultura na Wystawie Światowej Expo 2025 w Osace (tygodnikpowszechny.pl)
Data artykułu: 08.09.2025
