Portal Tygodnik Powszechny (21 października 2025) prezentuje książkę Andy Rottenberg „Trudny wiek” jako nowe spojrzenie na twórczość Andrzeja Wróblewskiego, Aliny Szapocznikow i Andrzeja Wajdy. Autor Piotr Kosiewski podkreśla, że artyści ci, doświadczywszy wojny w wieku nastoletnim, stworzyli dzieła „zarażone wojną”, w których osobiste trauma przeplata się z losem zbiorowym. Wspomina się ikoniczne prace jak „Rozstrzelania” czy „Popiół i diament”, a także późne rzeźby Szapocznikow „przejmująco opowiadające o umieraniu”. Artykuł gloryfikuje tych twórców jako wciąż aktualnych interpretatorów doświadczeń kształtujących „naszą tożsamość”.
Redukcja cierpienia do naturalistycznej martyrologii
„Traumatyczne doświadczenia z lat 1939-45 […] ich twórczość, która była 'zarażona wojną’ […] artystka przejmująco opowiedziała o umieraniu” – oto rdzeń narracji Rottenberg i Kosiewskiego, który stanowi klasyczny przejaw modernistycznego redukcjonizmu. Pomija się całkowicie nadprzyrodzony wymiar ludzkiego cierpienia, sprowadzając dramat wojny do poziomu psychologicznej traumy i społecznych konsekwencji. Tymczasem Rerum Novarum Leona XIII przypomina: „Nieszczęśliwi nie przestają być dziećmi Bożymi i obrazem Jezusa Chrystusa, który jako znak swój przyjął ubóstwo” (RN 37).
„Udało im się tego dokonać dzięki opowiedzeniu o losie zbiorowym poprzez osobiste przeżycia”
To zdanie demaskuje głęboki błąd antropologiczny: próbę budowania wspólnoty na fundamencie zbiorowej traumy zamiast na communio sanctorum (wspólnocie świętych). Koncepcja „zarażonej wojną” sztuki stanowi bluźnierczą parodię chrześcijańskiego rozumienia męczeństwa, które zawsze łączyło ofiarę z odkupieńczym cierpieniem Chrystusa. Św. Augustyn w Państwie Bożym przestrzegał: „Ci, którzy cierpią dla prawdy, otrzymują koronę, ale ci, którzy cierpią dla grzechu, otrzymają tylko karę” (XX, 21).
Kult jednostkowego cierpienia jako substytut łaski
Analizując „przejmującą opowieść o umieraniu” w pracach Szapocznikow, autorzy całkowicie pomijają katolicką naukę o novissimis (rzeczach ostatecznych). Śmierć przedstawiona jest jako biologiczny fakt, nie zaś jako brama do wieczności. Tymczasem Sobór Trydencki w dekrecie o czyśćcu przypomina: „Dusze zmarłych w łasce Bożej, które nie zostały jeszcze całkowicie oczyszczone, są oczyszczane po śmierci w karach czyśćcowych” (sesja XXV).
W twórczości Wróblewskiego i Wajdy widoczny jest wpływ egzystencjalistycznej filozofii absurdu, która sprzeciwia się philosophia perennis (filozofii wieczystej). „Rozstrzelania” przedstawiają śmierć jako ostateczny koniec, podczas gdy Gaudium et Spes (VII) przedsoborowego Magisterium podkreśla: „Człowiek stworzony na obraz Boży, odkupiony krwią Chrystusa, powołany jest do uczestnictwa w życiu Trójcy Świętej”.
Fałszywa wspólnota pokoleniowa zamiast communio sanctorum
Konstrukcja „pokolenia Wróblewskiego” jako wspólnoty traumatycznej doświadczeniem wojny stanowi demoniczne odwrócenie katolickiej koncepcji wspólnoty świętych. Artykuł głosi:
„Łączyła ich wspólnota pokoleniowa i biograficzne doświadczenia […] opowiadają o doświadczeniu do dziś kształtującym naszą tożsamość”
Tymczasem Pius XI w Quas Primas nauczał: „Nie będzie prawdziwego pokoju między narodami, dopóki jednostki i państwa nie uznają panowania Zbawiciela naszego”. Budowanie „tożsamości” na wojennej traumie zamiast na łasce chrztu świętego prowadzi do kulturowego samobójstwa narodu.
Modernistyczna metodologia historyczna
Rottenberg stosuje typowo modernistyczną hermeneutykę, potępioną w dekrecie Lamentabili św. Piusa X:
„W chwili jej wybuchu Wróblewski miał 12 lat […] przez dekady tego faktu właściwie nie dostrzegano”
To jawna realizacja potępionego błędu: „Prawda zmienia się wraz z człowiekiem, ponieważ rozwija się wraz z nim, w nim i przez niego” (Lamentabili, pkt 58). Próba „odkrywania nowych znaczeń” w dziełach sztuki poprzez psychologizującą reinterpretację stanowi odrzucenie obiektywnego charakteru prawdy.
Estetyka bez Boga jako forma bałwochwalstwa
Cała narracja o „aktualności” omawianych dzieł opiera się na przyjęciu założenia o autonomiczności sztuki wobec moralności i wiary. To klasyczny przejaw estetyzmu potępionego przez Piusa XII w Mediator Dei: „Sztuka sakralna powinna być podporządkowana celom religijnym, stosując się do przepisów liturgicznych”. Tymczasem analizowane dzieła promują:
1. Kult człowieka zamiast Boga (humanizm ateistyczny)
2. Estetyzację śmierci bez nadziei zmartwychwstania
3. Indywidualizm wyrażający się w „osobistym przeżywaniu” zamiast wspólnotowości Kościoła
Strukturalne milczenie o Bogu jako wyznanie wiary
Najcięższym oskarżeniem wobec analizowanej narracji jest całkowite pominięcie:
– Modlitwy jako odpowiedzi na cierpienie
– Ofiary Mszy św. za ofiary wojny
– Sakramentalnego charakteru Kościoła jako rzeczywistej wspólnoty zbawienia
– Eschatologicznego wymiaru ludzkiego życia
Św. Robert Bellarmin w De Romano Pontifice przypomina: „Heretyk nie jest członkiem Kościoła, więc nie może być jego głową”. Analogicznie, sztuka odrzucająca nadprzyrodzony wymiar człowieka nie może pretendować do miana katolickiej, nawet gdy porusza tematy z pozoru religijne.
„Kościół Rzymski stał się głową wszystkich Kościołów wskutek przyczyn czysto politycznych”
To zdanie z potępionego Syllabusu błędów (pkt 56) doskonale oddaje mentalność autorów, którzy redukują rzeczywistość do wymiaru czysto przyrodzonego. Tymczasem Leon XIII w Satis Cognitum nauczał: „Kościół jest tajemnicą jedności, która obejmuje cały rodzaj ludzki w Chrystusie”.
Demoniczna kontynuacja posoborowego przełomu
Promocja książki przez Tygodnik Powszechny – pismo od dziesięcioleci zaangażowane w modernistyczną rewolucję – nie jest przypadkowa. Współpraca z takimi postaciami jak Czesław Miłosz (którego poglądy teologiczne budziły poważne wątpliwości) czy Olga Tokarczuk (jawna krytyczka Kościoła) pokazuje prawdziwe oblicze tej instytucji.
Potępiony przez św. Piusa X modernizm w Pascendi głosił: „Dogmaty nie tylko mogą, ale powinny ewoluować i zmieniać się” (pkt 13). Dokładnie tę zasadę widać w próbach reinterpretacji dzieł sztuki w oderwaniu od ich pierwotnego kontekstu i obiektywnej prawdy.
Podsumowując, omawiana narracja stanowi klasyczny przykład posoborowej apostazji kulturowej, gdzie:
1. Cierpienie zostaje odarte z odkupieńczego wymiaru
2. Sztuka staje się bożkiem zastępującym Boga
3. Wspólnota narodowa budowana jest na traumie zamiast łasce
4. Historia interpretowana jest przez pryzmat psychologizmu i socjologizmu
Jak ostrzegał Pius XI w Quas Primas: „Państwa odrzucające panowanie Chrystusa idą ku zagładzie”. Dotyczy to także narodów budujących swoją tożsamość na kulturowym samouwielbieniu zamiast na Krzyżu Zbawiciela.
Za artykułem:
Szapocznikow, Wajda i Wróblewski: trudny wiek młodych artystów (tygodnikpowszechny.pl)
Data artykułu: 21.10.2025
